O argazo do Coído

Baroña sempre foi unha parroquia agrícola. De feito, agás a pequena rampla da Arnela, onde ata inicios da década dos 90 aínda se podían ver dúas dornas polbeiras varadas, non ten porto. A diferencia doutras freguesías veciñas, como Caamaño, Xuño ou Noal, a plataforma litoral é moi estreita e non permitiu a configuración de grandes agras abertas. Por eso organizaron as terras de cultivo nas cuncas entre penedos que rodean ás aldeas, chegando mesmo á beira das praias e cantís. Os campesiños de Baroña, a parroquia onde as montañas morren no mar, traballaron duro para saír adiante. Nunha epopeia moi semellante á que describe Robert Flaherty en Man of Aran, levaron ata o paroxismo o seu enfrentamento coa natureza, exprimíronlle todo o zume posible á unha terra dura e agreste e conseguiron crear unha paisaxe nova.

O argazo, un regalo que chega á costa en épocas de mareas vivas e mar de fondo, tivo moito que ver nesa carreira de fondo contra o tempo. Aproveitado como abono, utilizábase no estercado das leiras nunha zona onde o estrume de orixe animal non abundaba. En Baroña, o argazo recollíase sobre todo na evocadora praia do Coído, moi preto da Punta do Castro, onde se pode contemplar, fosilizada como un depósito arqueolóxico, unha das máis espectaculares agras pechadas que eu teña visto, axuntada mesmo aos coios da praia.

Ao argazo íase en carros, ou incluso a pé, con grandes cestas de varas que as mulleres levaban na cabeza como si fosen patelas de sardiñas. As familias xuntábanse e o apañaban con engazos ou cambóns. Se tiñan leiras na mesma agra, podíano botar directamente, pero o normal era que se deixara secar nunhas pequenas construcións, abertas e redondas, feitas con muros de cachote a seco: as cabanas. Ata fai pouco tempo aínda se albiscaban varias destas curiosas estruturas no camiño que baixa ao Coído, pero agora o mato e as silvas son os únicos donos do lugar.

Ilustracións: Vista da agra do Coído, en Baroña, e do cadro “A carreta do Argazo” de Serafín Avendaño.

Tito Concheiro