Baroña dende o mar

Todo coincidimos en que o Castro de Baroña é o máis fotoxénico de Galicia. A perspectiva dende o Agro das Canles é unha das imaxes máis recoñecibles do patrimonio arqueolóxico galego e un do seus grandes atractivos. Pero a Punta do Castro ten unha cara oculta: a que se dexerga dende o mar. A vista que tiveron os navegantes púnicos ou os castrexos que se arrimaban á costa nos seus currachs. A que teñen os mariñeiros do Son que andan ás nasas, e a que tamén tivemos nós este verán cando, cun grupo de amigos do Son, percorrimos en barco a parte máis fermosa e impactante do litoral sonense, a que vai dende a Punta da Atalaia ata as Pedras das Basoñas

Tiña ganas de ver Baroña dende o mar. O mesmo que viron os mozos galeguistas que, en xullo de 1932, navegaron a costa galega a bordo do paleibote Xaquín Pérez, de trinta toneladas e dous paus. O malogrado Xurxo Lourenzo describe ese cruceiro pioneiro nun fantástico documento, cheo de anécdotas encantadoras e ilustrado cuns debuxos deliciosos. A descrición da costa de Baroña, nomeando os castros que albiscaba dende a cuberta do Xaquín López, aínda emociona: "Primeiramente, domiñando aló no outo, a Enxa, que os de Muros chaman o Ens, grande teimo acôtado nas cartas nos 543 ms. de altitude, e que ten dous recintos de pequeno diámetro, chamado â Atalaia o superior. Embaixo, arrodeado pol-as augas, aparez o perfil cortado e penedoso do Castro de Baroña. Máis endiante o Castro de Queiruga ou punta do Castro, todo il cultivado" ("Notas do meu diario arqueolóxico", NÓS, nº124-125, 1934).

Esa tarde de xullo, de ceo azul, salitre e compañeirismo, puidemos apreciar que, efectivamente, o Castro é practicamente invisible dende o mar. Hai que achegarse moito á Arealonga para entrever as ruínas do asentamento fortificado. Tal e como o viu Xurxo Lorenzo, aparece ante os nosos ollos unha masa pina e penedosa, un coloso enigmático e mudo. Si realmente é así, ¿estaba Baroña pechada ao mar?. Observen a foto de abaixo. De fronte poden ver o istmo, coa pequena praia do Castro en primeiro termo. Á dereita aparecen a muralla e os socalcos que sosteñen a segunda plataforma habitacional, a zona escavada polo Sr. Luengo a comezos dos nos 70. A motora "Maraxe" está ao pairo nun remanso de augas tranquilas, no comezo dunha estreita canle. Chousa, o patrón, bo coñecedor destas augas, comentounos que ten o fondo limpo e o suficiente calado para levar unha gamela ata a mesma area, tal e como fixeron tradicionalmente os poucos homes da parroquia que andaban ao mar. Arestora, eu non teño dúbidas, un pequeno porto natural protexido do vendaval e das temibles "suradas", pero tamén o lugar onde os habitantes do castro fondearon e vararon as súas embarcacións a finais da Idade do Ferro.

Para outro momento, deixo a impresión que me causou a visita ás míticas Basoñas, un farallón nórdico cravado fronte ao cabo de Corrubedo. Alí, no fogar dos corvos mariños, vivín unha sensación indescritible, moi semellante á que sinto cada verán, cando me achego á Illa Lobeira cun grupo excepcional de veciños do Pindo, os meus amigos da Costa da Morte.

Tito Concheiro