Dentro desa falsa categoría de enigmas que, arestora, semellan inundar o mundo da Idade do Ferro, figuran nun lugar senlleiro uns materiais singulares: os machados de pedra puída. Xa dixen nalgunha outra ocasión que estes obxectos, por outra parte ben fermosos e suxestivos, son o tipo de achado que todos os que levamos anos escavando castros tememos que aparezan ... e ao final algún sempre sae á luz.
Os manuais clásicos difundiron como axioma que o material lítico puído, o
produto final dunha industria complexa que fai obxectos verdadeiramente sofisticados,
era exclusivo do Neolítico e a Prehistoria recente. En realidade, facer un
machado deste estilo require unha aprendizaxe específica, un bo coñecemento das
materias primas precisas para a elaboración do obxecto e unha particular
concepción formal, que inclúe, ademais, un sistema de enmangue moi
característico. Unha tradición que semella non ter nada que ver coa Idade do
Ferro. Xa que logo, ¿que fan estes útiles nos castros?
Entre outras, existen dúas explicacións. Unha primeira, funcional e materialista,
non dubida en vincular os machados puídos á panoplia castrexa. Todos sabemos
que os homes e mulleres que viviron na Idade do Ferro, unha xente tremendamente
utilitarista e adaptable, non deprezaron ningún tipo de materia prima, e que tiñan
as bases técnicas para elaborar este tipo de artefactos. O rexistro material
dos castros está cheo de restos líticos lascados e puídos, cun parecido
sorprendente cos útiles clásicos do Neolítico e o Paleolítico. A paisaxe
material dunha Idade do Ferro... con moi pouco ferro. A segunda é moito menos
prosaica, e moi do gusto dos namorados da mal chamada cultura popular, etiqueta
na que me atopo coma peixe na auga. A utilización de obxectos
"arqueolóxicos" nas sociedades tradicionais, en forma de amuletos ou elementos
depositarios de propiedades máxicas, está excelentemente documentada na
antropoloxía galega. Só temos que pensar nas fusaiolas, empregadas como leituarios, pendurados dos cornos das
vacas como se fosen arracadas, ou os machados puídos (outra vez!), as lendarias
pedras do raio, incrustadas na
cachotería dos pinches das casas campesiñas. Aquí atopamos unha secuencia
simbólica espectacular: un obxecto (o machado, a fusaiola) que se atopa nun
lugar relacionado co pasado mítico (a mámoa, o castro) e se utiliza cun sentido
protector ou como estímulo de riqueza e fecundidade da unidade doméstica (o bo
leite e a casa).
En realidade, nada sabemos do imaxinario das sociedades campesiñas que
vivían nos castros. Pero eu creo que tiña moito que ver coa memoria e os
antepasados. Aqueles que vivían ao outro lado da delgada liña vermella: os outros, os mouros da Idade do Ferro.
Lamentablemente, moitos dos achados de machados e outros elementos singulares
atopados nos castros (como os cornos de cervo, de moito valor simbólico en
todas as culturas histórica e etnográficamente coñecidas), veñen de escavacións
antigas e faltan moitos datos sobre o seu contexto deposicional.
Para non perder o costume, tamén neste 2012 recolleuse en Baroña un destes
enigmáticos machados, o que aparece na foto. Apareceu nun lugar excepcional,
sobre o que xa levamos tempo falando: no interior da gran casa ovalada que se
atopa inmediata á entrada monumental. E non o fixo só, senón que estaba
acompañado, e duns compañeiros de viaxe francamente curiosos. Sobre eles, e
sobre o que facían aí, nun lugar do asentamento dotado dunha forza
escenográfica descomunal, seguiremos falando nos próximos días.
No hay comentarios:
Publicar un comentario