Un dos aspectos máis salientábeis da moi longa e suxerente historia do Castro de Baroña ten que ver co seu descubrimento científico. Trátase dunha historia que non ten desperdicio e na que se mesturan buscadores de tesouros, mitos, lendas e ata fascistas e carabineros republicanos. Foi un suceso apaixoante que aconteceu en 1933, datas que lembran a pólvora e revolución, e forma parte dese imaxinario contemporáneo tan potente que posúe esta pequena punta dos milagres.
A foto, esvaída e de gran groso, como aquelas ilustracións das vellas
revistas de instituto tiradas en multicopista, non ten perda, pero tampouco deixa
de desacougar. Son catro rapaces do Instituto Virxe do Mar de Noia (Xohán
Freire Antelo, Francisco Castro Lorenzo, Xohan Nieto Túñez e Xosé Fernández
García), acompañados dun adulto, Álvaro de las Casas, nese intre catedrático e
director do centro. O primeiro que rechama é a pose mussoliniana de De las
Casas, co mentón ergueito e amosando un perfil romano e desafiante, moito máis
artificiosa que a dos seus pupilos, no que, a verdade nótase certa indecisión
(malia unha pouca ortodoxa postura de firmes) e mesmo algún medio sorriso
típico da idade. Logo, o uniforme: pantalón alpino, cincha e mochilas, manta ao
estilo militar e camisola branca co trisquel bordado polas nais sobre o peito
esquerdo. Eran os Ultreyas, a formación xuvenil á que De las Casas, que neses
intres afastábase do Partido Galeguista para crear Vangarda Nazonalista Galega,
pretendía utilizar como ariete xuvenil da Nova
Europa, tal e como el mesmo a denomina, sen disimulo algún. Máis aló do
delirio do propio De las Casas, que bastante tiña con fantasear con cumios
alpinos mentres bouraba Forcados arriba espantando as súas propias pantasmas,
hai unha cousa que realmente importa: estes catro aprendices de balilla e o seu pequeno e garboso capitano son os responsables do
descubrimento do castro para a arqueoloxía galega. Aconteceu durante a 3ª Xeira
da organización, na primavera de 1933 e, logo dunha excursión campestre trufada
de anécdotas, o relatorio da chegada desta modesta troupe a Baroña non ten desperdicio. Deixemos que sexa a pluma dun
dos ultreyas, Xohan Freire, que conte polo miúdo aquela experiencia:
“Despois de xantar fumos ao
castro, onde están facendo escavacións. Había por alí moita xente dos lugares
veciños; aquelo é unha romería, pois todos pensan que vai aparecer unha mina de
ouro. A nós tomáronos por enxenieiros e andaban un pouco escamados véndonos
rebulir d-unha parte pra outra. Preguntamos a algunhas mulleres plo-o choio do
castro e nos dixeron que esta fora unha cidade dos mouros que aínda viñan
pol-as noites dos sábados a cantar e á troulear; que aquí había dúas minas, unha
de ouro e outra de veneno e o que dise con ésta morría. Ao istmo da península
chámanlle lugar das campas e din que alí hai enterrada moita xente” (NÓS, Ano XV, num. 114, páx.. 140. 1933).
Pensamento mítico e unha baraúnda de paisanos hiperactivos furando. Un
clásico da prearqueoloxía galega que tería asinado o mesmo Vázquez de Orxás.
Pero había alguén detrás, o carabineiro D. Pablo Díaz, a chave mestra desta
historia fascinante.
Tito Concheiro
Tito Concheiro
No hay comentarios:
Publicar un comentario