Estaban aí, benditas portas

A pregunta era un clásico en todas as visitas de Baroña: "vale, son casas, pero ¿por onde entraban?". En realidade, o aspecto actual e a imaxe máis popular da arquitectura dos castros é un produto da propia actividade arqueolóxica. E a Punta do Castro non foi unha excepción. Ese mundo de cabanas redondas, cos seus muros cortados á guillotina e sen portas, non ten nada que ver con cómo foron no seu día as vivendas dos castrexos que viviron neste promontorio atlántico a finais da Idade do Ferro. De feito, calquera visitante sen coñecementos profundos víase na obriga de facer un descomunal esforzo de imaxinación para recrear, con base a aqueles restos, estáticos e mudos, a apariencia e vivir cotián do mellor castro costeiro de Galicia. Os vellos métodos, cada un fillo do seu tempo, como os grandes frontes de escavación e o seguimento de muros de Luengo, ou os cuadriculados Wheleer con testemuñas anchas, planeados por Calo a comezos da década dos 80, tiveron moito que ver na pervivencia deste falso histórico, pero tamén a propia inercia da profesión e un certo conservadorismo á hora de interpretar a arquitectura doméstica da Idade do Ferro.

Pero estaban aí. Apareceron de súpeto, como pantasmas. Ao revisar as fotos das escavacións antigas e analizar os paramentos orixinais, vimos claramente os ocos tapiados de Jano. A estrema entre o fogar da familia castrexa, escuro, tinxido de fulixe e acre como o peixe afumado, e as estreitas calexas e praciñas que formaban os espazos comúns. Logo só tivemos que volver a escavar, baleirar o interior desas casas, desmontar as vellas reconstrucións de cachotes e cemento gris e... voilà, aquí as temos.

Observando as dúas imaxes que ilustran esta entrada pode entenderse a importancia do achado. Ata este 2012, en Baroña só era posible explicar os máis manidos tópicos e lugares comúns do Castrexo. Agora, o castro empeza a falar de si mesmo.

Na fotografía de arriba, tirada neste mesmo mes de novembro, Pablo e Acebo traballan na restauración dunha das casas do segundo recinto, escavada en 1933 por García Paz. Pode verse a porta orixinal, xa aberta, dotada incluso dun chanzo para facilitar o acceso ao interior. A de abaixo ten un ambiente moito máis veraniego. A finais da primeira campaña, nos últimos días de xuño, Tuti fai o sinal da vitoria diante dunha das casas escavadas no seu día polo Sr. Luengo, coa  súa porta recuperada, mentres dá  os últimos retoques á restauración dos muros.

Tito Concheiro